του Γεώργιου Σούγιαννη στην Ημερίδα Τουρισμού (13.04.2003)

Το παρακάτω κείμενο αποτελεί μια περίληψη των αποτελεσμάτων της έρευνας τουριστικής αγοράς που πραγματοποιήθηκε από το Σούγιαννη Γεώργιο του Αναστασίου (Μ.Sc. στη Διοίκηση Τουριστικών Επιχειρήσεων) στα Κύθηρα το καλοκαίρι του 2001 και είχε σκοπό να εξετάσει το φαινόμενο του τουρισμού στα Κύθηρα.

Η έρευνα πραγματοποιήθηκε με ερωτηματολόγιο που διανεμήθηκε σε 250 Έλληνες τουρίστες του νησιού, και στους οποίους ζητήθηκε να καταγράψουν τις εντυπώσεις τους για τα Κύθηρα. Τα αποτελέσματα παρουσιάζουν τα θετικά και αρνητικά στοιχεία του νησιού, από τουριστική σκοπιά. Σκοπός της δημοσίευσης είναι να παρουσιαστεί μια πλατφόρμα προβληματισμού όσον αφορά τις μελλοντικές ενέργειες τουριστικής ανάπτυξης και προβολής τόσο σε ιδιωτικό όσο και σε επίπεδο φορέων.

Αποτελέσματα Έρευνας τουριστικής αγοράς στα Κύθηρα

Όσον αφορά τα δημογραφικά γίνεται σαφές ότι το νησί προτιμάται από μάλλον εύπορες εισοδηματικές τάξεις μεσαίας ηλικίας (εργαζόμενοι αλλά και φοιτητές) οι οποίοι έρχονται στο νησί κατά κύριο λόγο με την οικογένεια ή με το φίλο φίλη, και λιγότερο με μεγάλες παρέες, πράγμα που εξηγεί και αυτή τη νότα ηρεμίας και απαίτησης για ξεκούραστες διακοπές που χαρακτηρίζει το νησί. Οι τουρίστες δεν ξοδεύουν ιδιαίτερα πολλά χρήματα στο νησί, και ας είναι ακριβό, μάλλον διότι ελλείψει τουριστικής ανοδομής δεν έχουν που να τα ξοδέψουν. Μεγάλο ρόλο στο να έλθουν στο νησί έχει παίξει η συζήτηση με φίλους συγγενείς και τα περιοδικά μέσω αφιερωμάτων τους στα ελληνικά νησιά. Η διάρκεια παραμονής περιορίζεται μέχρι τις 10 μέρες το ανώτερο.

Μέσω των συνδυασμών των δημογραφικών διαπιστώθηκε ότι η πιο πολυέξοδη ομάδα είναι οι οικογένειες είτε με παιδιά είτε χωρίς. Όμως δεν είναι αδιάφοροι και οι ανύπαντροι που μένουν με την οικογένεια, καθώς μπορεί να έχουν χαμηλό ετήσιο εισόδημα, αλλά είναι όλο σχεδόν διαθέσιμο, αφού δεν έχουν έξοδα σπιτιού κλπ, και παράλληλα αποτελούν σημαντικό ποσοστό των τουριστών του νησιού.

Προτάσεις – Υποδείξεις για την παρούσα τουριστική πραγματικότητα

Ένα σημαντικό σημείο στο οποίο πρέπει να σταθεί κανείς είναι η πρόσβαση στο νησί, η οποία φαίνεται να πάσχει. Είναι ένα σοβαρό θέμα αφού το λιμάνι της Αγίας Πελαγίας που δέχεται τον περισσότερο κόσμο δεν φαίνεται να ικανοποιεί τους επισκέπτες. Και σε συνδυασμό μάλιστα με το γεγονός ότι στο συγκεκριμένο λιμάνι έρχεται το Νήσος Κύθηρα, το οποίο όπως είδαμε δεν συγκεντρώνει καλά σχόλια, ευνόητο είναι ότι δημιουργείται κακή αρνητική πρώτη εντύπωση που θέλει πολύ προσπάθεια να αλλάξει σε θετική.

Επίσης, από το σύνολο των απαντήσεων αποδεικνύεται ότι γενικά οι πιο ικανοποιημένοι τουρίστες, είναι οι πιο ηλικιωμένοι και οι εύποροι επισκέπτες. Αυτό και σε συνδυασμό με την εικόνα που ήδη έχουν τα Κύθηρα θα μπορούσε να αποτελέσει σημείο προβληματισμού ώστε πιθανόν να αναζητήσουν ένα κομμάτι της τουριστικής αγοράς ας πούμε στον τουρισμό τρίτης ηλικίας.

Σε αυτό το σημείο να σημειωθεί επίσης ότι από την έρευνα διαπιστώθηκε ότι κάθε ηλικιακό κομμάτι επιλέγει και διαφορετικά σημεία να επισκεφθεί (μουσείο, παραλίες, μοναστήρια κλπ) και η γνώμη του αλλάζει ανάλογα το εισόδημα, την ηλικία, και τους άλλους παράγοντες που ήδη αναλύθηκαν. Ως εκ τούτου σκόπιμο είναι στην όποια απόφαση ληφθεί για τουριστική ανάπτυξη του νησιού, να ερευνηθεί ποια τμήματα της αγοράς ενδιαφέρουν και προς τα εκεί να κατευθυνθούν οι επενδύσεις και το μάρκετινγκ. Εξάλλου όσο τα χρόνια θα περνούν ο ανταγωνισμός μεταξύ των τουριστικών προορισμών θα αυξάνεται και κάθε τόπος θα πρέπει να αναπτύξει το δικό του προφίλ, που θα τον ξεχωρίζει.

Πρέπει επίσης να τονιστεί ότι η ποιότητα των καταλυμάτων δείχνει να παίζει σημαντικό ρόλο στην κατακράτηση των καλών τουριστών καθώς όσο πιο εύποροι τόσο περισσότερο προτιμούν το ξενοδοχείο.

Διακρίθηκε επίσης, αδιάφορα, αν ικανοποιήθηκαν από τις υπηρεσίες ή όχι, σαφής τάση να χαρακτηρίζονται ως ακριβές η διαμονή, και η μετακίνηση, με τη δεύτερη μάλιστα να μην ικανοποιεί όπως τουλάχιστο κάνει η πρώτη. Όσον αφορά τη μετακίνηση, μάλιστα, αυτή έχει άμεση σχέση με το ύψος του εισοδήματος, μιας και όπως φαίνεται όσο χαμηλότερο τόσο πιο μεγάλη η δυσαρέσκεια.

Όσον αφορά την εικόνα των Κυθήρων παρατηρείται από τη σχετική βαθμολογία ότι το νησί αντιμετωπίζει σοβαρό πρόβλημα όσον αφορά τους καινούργιους τουρίστες, αφού διαπίστωσαν σε μεγάλο ποσοστό ότι το νησί ήταν καλύτερο από ότι τους είχε περιγραφεί ή είχαν φανταστεί, το οποίο σημαίνει ότι δεν υπάρχει καλή πληροφόρηση για το νησί και τα χαρίσματά του στους υποψήφιους τουρίστες.

Διαπιστώνεται επίσης το γεγονός ότι οι νέοι ταξιδεύουν περισσότερο, και παράλληλα ότι όσο πιο πολύ ταξιδεύει ο τουρίστας τόσο πιο δύσκολος είναι στο να επιλέξει ένα
μέρος σαν ξεχωριστό. Αυτό παρατηρήθηκε και στο «βαρύ πυροβολικό» των Κυθήρων τις παραλίες και το φυσικό περιβάλλον, τα οποία αν και πήραν πολύ καλές κριτικές, εντούτοις όσο πιο έμπειροι ήταν οι τουρίστες σε ταξίδια, τόσο πιο επιφυλακτικοί ήταν στο να ομολογήσουν ότι τα ξεχώριζαν.

Οι τελευταίες ερωτήσεις του ερωτηματολογίου, και τα αποτελέσματά τους, δίνουν σαφή σημεία δράσης. Καταρχήν εφόσον η μεγάλη πλειοψηφία είδε το νησί θετικά, διαπιστώνεται ότι το υπάρχον προϊόν έχει καλές προδιαγραφές και προοπτικές για μελλοντική ενασχόληση με το τουριστικό φαινόμενο. Κατόπιν η συγκριτική ανάλυση των διαφόρων υπηρεσιών δείχνει ότι το νησί πρέπει να παραμένει αλλά και να διαφημιστεί σαν ένας τόπος ήσυχος, με καθαρές παραλίες, και φυσικό περιβάλλον με φιλόξενους κατοίκους.

Από την ανάλυση των στοιχείων στο κομμάτι του κύκλου τουριστικής ζωής των Κυθήρων, διαπιστώθηκε ότι το νησί είναι εγκλωβισμένο εδώ και χρόνια στο πρώτο στάδιο, δηλαδή διατηρείται μια μόνιμη υποτουριστική φάση. Δεδομένου ότι το προϊόν είναι καλό όπως διαπιστώθηκε από την έρευνα το πρόβλημα φαίνεται να υφίσταται στην προώθηση του τόπου. Κρίνεται λοιπόν σκόπιμο το νησί να παρουσιαστεί στην τουριστική αγορά με ένα σλόγκαν που να το αντιπροσωπεύει και να προωθηθεί μέσω των αφιερωμάτων στα περιοδικά, στις εκθέσεις και όπου αλλού κάνει διαφήμιση. Το σλόγκαν αυτό πρέπει να είναι αληθές ώστε να μην απογοητεύσει τον τουρίστα που θα έλθει, αλλά και ελκυστικό με θέμα ας πούμε την Αφροδίτη. Έτσι θα λυθεί το πρόβλημα της εικόνας που διαπιστώθηκε, και το νησί θα μπορέσει να εντυπωθεί και να ξεχωρίσει στη συνείδηση του τουρίστα. Μια καλή συμβουλή σχετικά με το σλόγκαν είναι αυτό να διατηρηθεί για πολλά χρόνια1 και να περιλαμβάνει σε λίγες κουβέντες ότι μήνυμα θέλουν να περάσουν οι τουριστικοί ιθύνοντες του τόπου.

Ιδιαίτερη έμφαση μπορεί να δοθεί επίσης σε συνέντευξης επωνύμων του καλλιτεχνικού και πνευματικού χώρου σε εφημερίδες και άρθρα που θα πρέπει να τα υποβοηθήσει ο δήμος Κυθήρων.

Άμεσης προτεραιότητας είναι επίσης και η βελτίωση της συγκοινωνίας και της εικόνας των αρχαιολογικών χώρων άσχετα με το τί πορεία θα ακολουθήσει ο τουρισμός των Κυθήρων μελλοντικά. Ειδικά οι δεύτεροι αποτελούν τη ναυαρχίδα της προβολής του νησιού και αξίζουν περισσότερης προσοχής. Μια χρήσιμη πρόταση πιστεύεται ότι θα ήταν να αναπτύξουν τα Κύθηρα προωθητικές ενέργειες για τουρισμό Σαββατοκύριακού προς τις κοντινές περιοχές της Κρήτης και της Πελοποννήσου, με κύριο στόχο τα αστικά κέντρα της Σπάρτης της Καλαμάτας των Χανίων, Ρεθύμνου και Ηρακλείου. Η ακτοπλοϊκή συγκοινωνία όπως είναι διαμορφωμένη τώρα, εξυπηρετεί αυτό το είδος διακοπών, και η απόσταση από αυτές τις περιοχές είναι 2-4 ώρες.Επιβάλλεται επίσης η δημιουργία ενός τοπικού φορέα όπου να συμμετέχουν όλοι οι επαγγελματίες του τουρισμού του νησιού. Ένας φορέας που να ξεκινάει και να προχωράει με βάση το τι πιστεύουν οι Κυθήριοι ότι είναι καλύτερο για τον τόπο τους, και για το οποίο αυτοί θα είναι υπεύθυνοι, σε μεγάλο βαθμό για την υλοποίηση και διατήρησή του.Τέλος, η ομογένεια που βρίσκεται διάσπαρτη σε Αυστραλία και Αμερική μπορεί να βοηθήσει στην εξάπλωση του τουριστικού image των Κυθήρων με πολλούς τρόπους.

ΕΠΙΛΟΓΟΣ

Τελειώνοντας αυτή η εισήγηση, τίθεται η ανάγκη να αναφερθεί κανείς στην αυξανόμενη χρησιμότητα του όρου marketing προορισμών που θα παρατηρηθεί τα επόμενα χρόνια. Μπορεί τα Κύθηρα να είναι ακόμα ένα νησί χωρίς ιδιαίτερη τουριστική ανάπτυξη. Μπορεί ο αριθμός των τουριστών να είναι ελέγξιμος και να μην δημιουργούνται προβλήματα από την αλόγιστη χρήση των τουριστικών πόρων. Μπορεί οι κάτοικοι να νιώθουν το νησί δικό τους και να το καμαρώνουν ακόμα. Όμως οι διεθνείς εξελίξεις δείχνουν ότι ο τουρισμός παγκόσμια θα αναπτύσσεται με έντονους ρυθμούς και ότι η Ελλάδα θα πρωτοστατήσει σε αυτή την ανάπτυξη. Οι παραπάνω προβλέψεις ενισχύονται και από το γεγονός:
1. της νομισματικής ενοποίησης της Ευρώπης, που συνεπάγεται μεγαλύτερη ευκολία μετακίνησης άρα και τουρισμού στην Ευρώπη από τους κάτοικους της,
2. της συνεπαγόμενη κατάταξη της χώρας μας στις χώρες με πολιτική και οικονομική σταθερότητα και ανάπτυξη, παράγοντες που ως γνωστόν είναι απαραίτητοι για την θετική εξέλιξη του τουριστικού φαινομένου.
3. της ανάληψης των Ολυμπιακών Αγώνων από την Αθηνά για το 2004, και της παγκόσμιας προβολής που θα λάβει κάθε μέρος της Ελλάδας.
Σε αυτά τα πλαίσια λοιπόν τα Κύθηρα οφείλουν να είναι έτοιμα όταν η επερχόμενη τουριστική ανάπτυξη τους χτυπήσει την πόρτα, να την χρησιμοποιήσουν με φρόνηση και μέτρο για το καλό του τόπου και όχι για το καλό των ιδιωτών που θα θελήσουν να απομυζήσουν όσο πιο πολύ μπορούν από το νησί. Και είναι πολλά τα παραδείγματα ελληνικών νησιών που έχουν «αναπτυχθεί» τόσο ώστε να έχουν καταντήσει αγνώριστα από τους ίδιους τους κατοίκους τους, και τα οποία λυμαίνονται πλέον ξένοι φορείς.